Geheimpjes met groeten uit de Marollen

De Marollen behoren tot de historische Brusselse stadskern. Deze wijk werd beroemd door zijn rommelmarkt op het Vossenplein, zijn antiquairs, folklorefeesten en Toots Thielemans. Toch geeft de buurt maar mondjesmaat zijn geheimen prijs. We wijden je even in.

Net onder het imposante Justitiepaleis ligt de populaire wijk van de Marolliens. De Marollen vormen een vrolijk multicultureel geheel dat bekendstaat om zijn levensgenieters en rebelse Brusselaars. De vele straatjes en steegjes getuigen in stilte van de kleine en grote opstootjes die er door de tijd heen plaatsvonden. Hoewel er tegenwoordig een gentrificatieproces aan de gang is, blijft de folklore sterk aanwezig. De anekdotes van weleer worden er immers tussen pot en pint overgeleverd en maken zo deel uit van het collectieve geheugen. In dit artikel ontdek je enkele (historische) weetjes die bijdragen tot het typische cachet van deze wijk.

In de 19de eeuw onderging Brussel een reeks monumentale urbanistische hervormingen die bijdroegen tot de massale onteigening van een arme sociale klasse. Brussel kreeg toen te kampen met veel overbevolkte en ongezonde wijken. Met name een reeks doodlopende straatjes, gelegen tussen de Hoogstraat en de Blaesstraat, was daar het slachtoffer van. Duizenden mensen leefden er opeengepakt in krappe behuizing, zonder stromend water en met slecht functionerende gemeenschappelijke latrines. De stad Brussel besloot toen dit deel van de Marollen op te ruimen en huisvesting te bieden aan de meest behoeftigen. De architect en stedenbouwkundige Emile Hellemans (1853-1926) nam de leiding over dit project. In 1915 werd de Hellemanswijk in gebruik genomen: 272 sociale woningen, elk met een keuken/eetkamer, één, twee of drie kleine slaapkamers, een balkon, een toilet en toegang tot stromend water. Dit alles resulteerde in een opmerkelijk architecturaal geheel dat sterk werd beïnvloed door de art nouveau.

In de schaduw van het Justitiepaleis, in de Valkstraat, staat een monument dat typerend is voor de rebelse geest die rondwaart in de Marollen: het ‘Monument voor de levenden’. In plaats van de doden te eren, eert dit bas-reliëf de levenden, de joie de vivre en het epicurisme. Het werd gemaakt door de beeldhouwer Maurice Wolf, die zich liet inspireren door De boerendans van Pieter Bruegel de Oude (1525-1569). Het werk was misschien ook een laat eerbetoon aan de inwoners die onteigend werden vanwege de bouw van het Justitiepaleis. De inhuldiging vond plaats in 1933 onder de naam L'Esprit des Marolles. Verschillende Brusselse volksfiguren vonden hun plaats in het werk: Zot Lowietje, de Pottezuiper, het Zinneke…

Wist je dat er onder het Vossenplein een oude luchtafweerbunker ligt? Die dateert uit 1942 en werd dus gebouwd tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Marolliens zochten er hun toevlucht tijdens de luchtaanvallen. Met de oorlog verdween ook de herinnering, en pas in 2014 werd de bunker herontdekt toen de Stad Brussel er een ondergrondse parkeergarage wilde bouwen. In 2018 werd  de bunker door het gewest geklasseerd na een lange procedure die gesteund werd door de bewoners. De bunker strekt zich uit over 175m² (35m bij 5m) en bestaat uit twee delen: een ruimte voor mannen en een ruimte voor vrouwen. Bezoeken zijn momenteel helaas niet toegestaan.

La bataille des Marolles is een documentairefilm uit 1969, gemaakt in de cinéma-véritéstijl door Pierre Manuel en Jean-Jacques Péché. Het toont de strijd van enkele Brusselaars tegen hun onteigening voor de verdere uitbreiding van het Justitiepaleis. De eigenaars van drie gebouwenblokken ontvingen destijds een officiële brief waarin hen werd meegedeeld dat hun eigendommen zouden worden vernietigd. Een gedwongen uitzetting? Dat was buiten de rebelse geest van de Marolliens gerekend. Er volgde een strijd zoals David tegen Goliath, geleid door priester Jacques van der Biest (1919-2016), die bekendstaat om zijn werk in de volkswijken. De bewoners organiseerden zich, gingen de strijd aan met alle middelen (affiches, demonstraties, toespraken) en wonnen uiteindelijk van de projectontwikkelaars.

Pal in het midden van deze historische wijk bevindt zich de Fuse. Deze technotempel zag het levenslicht in 1994, en hoeft geen introductie meer bij de fans van dit genre. In het begin van de jaren 90 sloot El Disco Rojo, de beroemde latindisco in de Marollen, zijn deuren. Drie jonge vrienden grepen hun kans en openden er de Fuse, een technoclub die zich onder meer zou onderscheiden door zijn uitgekiende programmering. Al meer dan 25 jaar brengt deze club de muziek van zowel internationale sterren als jonge Belgische hemelbestormers. Dave Clarke, Daft Punk, Laurent Garnier, Nina Kraviz, Ellen Allien, Jeff Mills, Carl Craig, Carl Cox, maar ook Charlotte de Witte, Amelie Lens, The Subs... ze zijn er allemaal geweest. De Fuse is ook gastheer van La Démence, een internationaal bekend holebi-event. Deze plek heeft inmiddels een wereldwijde reputatie opgebouwd maar blijft toegankelijk voor iedereen, zo getuigt ook Conchita, al bijna 20 jaar de vriendelijke ‘wc-madam’ van de club.