Kunst in de Europese wijk

De Brusselse  Europese wijk  kennen we als het hoofdkwartier van de Europese Unie en van de Europese  instellingen.  Maar in de straten en parken te midden van die grote gebouwen vind je allerlei kunstwerken die als het ware getuigen van onze geschiedenis – beeldhouwwerken, streetart en zelfs stukken van de Berlijnse muur.  Wat is het verhaal achter deze werken? Wie zijn de kunstenaars? Dat ontdek je met deze veertien emblematische Brusselse kunstwerken uit de wijk.

Schuman was een Franse politieke figuur, die beschouwd wordt als de belangrijkste 'vader van Europa.' Sinds het einde van de Eerste Wereldoorlog was hij politiek geëngageerd. Als minister van Buitenlandse Zaken speelde hij een zeer actieve rol in de voorbereiding van alle grote verdragen uit die periode. Het bronzen borstbeeld van Schuman, dat in 1976 als erfgoed werd geklasseerd, staat sinds in 1987 aan de ingang van het Jubelpark.

De titel van het werk,  Gewond maar steeds overeind tegenover het onbegrijpelijke,  was de leidraad voor het ontwerp. Het beeldhouwwerk is van de hand van een Brusselse kunstenaar en herdenkt de terroristische aanslag die in Brussel op 22 maart  2016 plaatsvond in het metrostation Maalbeek, op een steenworp daarvandaan. Er vielen toen 17 doden en ruim 100 gewonden.

In 1957 ondertekenden zes landen in Rome het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (EEG), dat voorafging aan wat nu de Europese Unie is. Ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van dat Verdrag van Rome liet de handelaarsvereniging van deze wijk, met de steun van de stad Brussel, aan de achterkant van het Berlaymontgebouw vijftien stalen standbeelden op mensenmaat oprichten. Ze zijn vervaardigd door de Duitse kunstenares Suzanne Boerner.

In 2009 vierden we de twintigste verjaardag van de val van de Berlijnse Muur. Voor deze gelegenheid werden een tiental stukken van die voormalige territoriale en ideologische grens op het Brusselse Luxemburgplein neergezet. Enkele maanden later vertrokken ze weer naar Duitsland, op drie stukken na. De Commissie kocht het stuk met de afbeelding van de voormalige Amerikaanse president J. F. Kennedy in 2015, liet het restaureren en plaatste het in een glazen structuur op de esplanade van het Berlaymontgebouw.

De vier zijden van de rots bevatten de inscriptie van Schumans fundamentele rol in de vereniging van Europa, in de talen van de landen waaruit de Europese Gemeenschap in de jaren 1960 bestond.

Deze acht vrouwelijke personages weerspiegelen de passie voor anatomie van de beeldhouwer René Julien. Ze stralen lichtheid, jeugdigheid en zorgeloosheid uit.

Atenor, een vastgoedontwikkelaar die actief is in de Europese wijk, koos ervoor om een enorme gevel (530 m²) van een gebouw ter beschikking te stellen van de graffitikunstenaar NovaDead. Het gebouw ligt aan een van de drukste verkeersaders van Brussel. De vogel symboliseert vrede en vrijheid, terwijl het blauw en het geel naar de kleuren van de Europese vlag verwijzen.

De Raad van de Europese Unie, waarvan het Justus-Lipsiusgebouw de hoofdzetel is, verwelkomt de bezoekers met een indrukwekkend bronzen standbeeld van een man die een stap voorwaarts zet. De kunstenares van Nederlandse afkomst voegt een extra dimensie aan haar kunstwerk toe: de noodzakelijke evenwichtsoefening van een nog jong Europa op zoek naar stabiliteit.

De naam van ons continent verwijst naar de Griekse mythologie. Europa is een prinses die door Zeus werd ontvoerd. Om niet op te vallen en zo beter zijn wandaden te kunnen volbrengen, nam hij de gedaante van een stier aan. Dat thema komt veelvuldig aan bod in de kunstgeschiedenis. Het beeld van De Pas ter gelegenheid van veertig jaar Europa bestaat uit een geraamte van koperen en stalen buizen bedekt met bronzen platen.

Deze creatie vervaardigd door slechtziende kinderen uit verschillende landen onder leiding van een Franse kunstenaar. De symboliek ligt hier voor de hand. Het jaar 2003 was gewijd aan twee grote thema's: mensen met een handicap en de uitbreiding van de Unie naar het oosten. Armen van alle kleuren ondersteunen een verenigd Europa. Daarop staat het vredessymbool bij uitstek: de vredesduif. Het werk is meer dan 5 meter hoog en weegt 800 kg. 

De kunstenaar plaatste twee standbeelden van Ariadne die elkaar boven een loopbrug een draad aanreiken. In de Griekse mythologie zorgt de draad van Ariadne ervoor dat de held Theseus uit het labyrint kan ontsnappen. De draad van Ariadne wordt dus als een leidraad beschouwd, een geruststellend houvast om te volgen. 

Dit stuk van de Muur herinnert aan een internationale gebeurtenis die na de val van de Muur plaatsvond. De graffititekening beeldt de tijd van het voormalige wereldrecord van 100 m af, dat in 1994 in Zwitserland door de Amerikaanse atleet Leroy Burrell gevestigd werd.

Dit bronzen standbeeld verfraait de achterzijde van het Europees Parlement. Ook hier wordt prinses Europa afgebeeld. Ze wordt ondersteund en gedragen door lichamen en armen die de verschillende landen van de Unie symboliseren. Europa houdt een € omhoog. Die is geïnspireerd op de Griekse letter epsilon, de voorloper van de E.

Bottazzi is een kunstenaar die van gigantisme houdt. Het schilderij op het Jourdanplein van 16 meter hoog en 7 meter breed vervaardigde hij zoals de schilders van vroeger het deden – helemaal zelf, met penselen en olieverf.  2017 was een ietwat somber jaar voor Brussel, door de aanslagen van maart 2016 gevolgd door het referendum ten gunste van de Brexit. Met zijn werk heeft de kunstenaar geprobeerd om – zoals hij het zelf verwoordt – 'plezierzones te activeren'.